Κυριακή 31 Μαρτίου 2013

Μάθημα 3 - Κείμενο Ομιλίας

ΞΕΚΛΕΙΔΩΝΟΝΤΑΣ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ - ΜΑΘΗΜΑ 3






Τις θερμές μου ευχαριστίες στην κα Μαίρη Βασιλοπούλου για την καταγραφή, απομαγνητοφώνηση και επιμέλεια του κειμένου του 3ου μαθήματος στην σειρά " Ξεκλειδώνοντας τα Μυστικά των Ονείρων" του Γ' Κύκλου στο Δημ/Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αγ. Παρασκευής.

Μάθημα 3ο (26-3-13)


Ήρθε η ώρα λοιπόν να ξαναπιάσουμε αυτό το νήμα, το οποίο το πιάνουμε κάθε Τρίτη στις 6:00, γι’ αυτές τις οχτώ συναντήσεις, όπου στρέφουμε το βλέμμα προς τα μέσα.

Ήρθε η ώρα λοιπόν να ξαναπιάσουμε αυτό το νήμα, το οποίο το πιάνουμε κάθε Τρίτη στις 6:00, γι’ αυτές τις οχτώ συναντήσεις, όπου στρέφουμε το βλέμμα προς τα μέσα. Και έτσι όπως ησυχάζουμε και τώρα, χρειάζεται να ησυχάσουμε λιγάκι το νου μας, απ’ όλο το βουητό των σκέψεων, των συναισθημάτων, όλες αυτές οι έγνοιες που περιτριγυρίζουν, για να μπορέσουμε λίγο, να έρθουμε λιγάκι πιο κοντά στην αλήθεια μας.
Ξεκινώντας αυτό το δρόμο, αυτό το μονοπάτι, βαδίζοντας αυτό το μονοπάτι του ψυχικού τοπίου, αυτό που βρίσκεται μέσα μας, και στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τα όνειρα, χρειάζεται να δούμε, να πατάμε μέσα μας για να δούμε αυτή την πλευρά της ύπαρξής μας, που στην ουσία ενώ μας διαφεύγει, ταυτόχρονα μας καθορίζει
Είδαμε τις προηγούμενες φορές πως το ασυνείδητο, που είναι το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής μας είναι αυτό που καθορίζει το πως λειτουργεί το συνειδητό. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε έχει να κάνει μ’ ένα προγραμματισμό, ο οποίος έχει συντελεστεί στο μεγαλύτερό του βαθμό, μέχρι την ηλικία των εφτά χρόνων. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε, ο τρόπος που σχετιζόμαστε με τους άλλους υπακούει σ’ αυτόν τον προγραμματισμό. Έχουμε στάσεις νοητικές και συνήθειες, γυαλιά που φοράμε, που φιλτράρουμε την πραγματικότητα, και μέσα απ’ αυτή ερμηνεύουμε τον κόσμο μέσα απ’ τα δικά μας πάντα γυαλιά…….
Και το πρόβλημα είναι, όταν αυτή η ερμηνεία μας οδηγεί στο να είμαστε ισορροπημένοι, να είμαστε εναρμονισμένοι μ’αυτό που υπάρχει στη ζωή μας, να νοιώθουμε πληρότητα, ικανοποίηση χαρά, τότε εκ του αποτελέσματος μπορούμε ν’ αναγνωρίσουμε ότι η ερμηνεία που δίνουμε στα πράγματα, ερμηνεύει τον κόσμο μ’ ένα τέτοιο τρόπο, ώστε να παράγει αυτού του είδους τα συναισθήματα. Το πρόβλημα είναι με τον πόνο. Και ο πόνος είναι αυτός... οτιδήποτε είναι αυτό που αρνιέται το συνειδητό να αποδεχτεί: ο ψυχικός ο πόνος, ο σωματικός ο πόνος.
Στην πραγματικότητα, καθώς στρέφουμε το βλέμμα προς τα μέσα, μπαίνουμε σε μια διαδικασία – συνεχής διαδικασία απάντησης σ’ ένα διαχρονικό αιώνιο αίτημα: το ποιός είμαι, γιατί λειτουργώ όπως λειτουργώ, γιατί νοιώθω πόνο. Και όταν δίνουμε την απάντηση, ότι νοιώθω πόνο, γιατί ο άλλος φέρεται έτσι, γιατί το κράτος λειτουργεί έτσι, γιατί η ανθρωπότητα λειτουργεί έτσι, τότε κάτι πρόβλημα υπάρχει με την ερμηνεία. Βρίσκομαι σε μια θέση, όπου δεν αποδέχομαι τα πράγματα όπως είναι, αλλά πάντα συγκρίνω την πραγματικότητα με κάτι ιδανικό.
Αυτή η έλλειψη της αποδοχής, αυτή η θέση της μη αποδοχής είναι αυτό που μια μεγάλη ψυχολόγος, ή Karen Horney, διατύπωσε σαν τον ορισμό της νεύρωσης που πάντα κρίνουμε τον εαυτόν μας και την πραγματικότητα, σύμφωνα μ’ αυτόν τον προκαθορισμένο, όπως είπαμε, προγραμματισμό, που υπάρχει μέσα μας. Βλέπουμε αυτά που θέλουμε να δούμε.
Και αυτό γιατί γίνεται; Όπως δείξαμε τις προηγούμενες φορές, αυτό το συνειδητό, το «εγώ», αυτό το πολύ μικρό μέρος της ύπαρξής μας, αυτά που σκεφτόμαστε, αυτά που λέμε και αυτά που πράττουμε έχουνε ένα χαρακτηριστικό, αυτό το «εγώ». Στηρίζεται επάνω στον εγωϊσμό και παράγει ψευδαίσθηση. Παράγει συνεχώς ψευδαίσθηση για το πως είναι ο εαυτός, το που βρίσκεται, ψευδαίσθηση συνεχώς για τους άλλους. Θεωρούμε ότι τα όνειρα είναι ψευδαισθήσεις, είναι φευγαλέες εικόνες της νύχτας, κάποιες εμπειρίες, που δημιουργεί η ίδια η ψυχή και τα προβάλει μπροστά στην οθόνη της συνείδησης και τα θεωρούμε ψευδαισθήσεις.
Στην πραγματικότητα, τα όνειρα είναι αυτά που μπορούν να μας δείξουν την ψευδαίσθηση που ζούμε σ’αυτό που ονομάζουμε εγρήγορση. Τα όνειρα περιέχουν πολύ μεγαλύτερη αλήθεια γι’αυτό που υπάρχει μέσα μας απ’ ότι σκέφτεται το συνειδητό εγώ. Δείχνουν ακριβώς την κατάσταση που επικρατεί στον εσωτερικό μας κόσμο. Και είδαμε ότι αυτό το οποίο ονομάζουμε ασυνείδητο, αυτό το οποίο εμπεριέχει, όπως είπαμε, την προσωπική μας ιστορία, κατ’ αρχάς τις προσωπικές μας εμπειρίες, τα δικά μας βιώματα, τον τρόπο που σχετιστήκαμε με αυτά τα πολύ σημαντικά για τη διαμόρφωσή μας γονεϊκά πρότυπα, το μητρικό και το πατρικό πρότυπο. Εμπεριέχει λοιπόν αυτή την ιστορία μας, την προσωπική μας ιστορία, που δεν είναι τίποτα άλλο, παρά μια καταγραφή της μνήμης. Χωρίς τη μνήμη, δεν θα είχαμε προσωπική ιστορία. Χωρίς τη μνήμη δεν θα κουβαλούσαμε ένα παρελθόν, που το κουβαλάμε όλοι σαν το σαλιγκάρι, σαν τη χελώνα. Κουβαλάμε μαζί μας το ίδιο μας το παρελθόν.
Μέσα από αυτή την προσωπική ιστορία, που συνήθως είναι μια ιστορία που περιέχει τον πόνο. Όλοι μας χρειαζόμαστε ένα μερίδιο χαράς και ένα μερίδιο βασάνων και πόνων στη ζωή μας, έτσι δεν είναι;
Όμως ο νους έχει αυτή την ιδιότητα: πηγαίνει συνήθως και γλείφει σαν συναισθηματική καραμέλα αυτά τα σημεία, εκεί που πονέσαμε, εκεί που πληγωθήκαμε. Όμως μέσα μας, μόνο αυτό έχουμε, άραγε; Έχουμε μόνο μια καταγραφή πόνου; Μια καταγραφή του ανικανοποίητου; Ταυτόχρονα μέσα μας υπάρχει και η δυνατότητα υπέρβασης του πόνου. Όπως έχουμε τη δυνατότητα της διαταραχής, ταυτόχρονα υπάρχει και η δυνατότητα της θεραπείας.
Καθώς κουβαλάμε την προσωπική μας ιστορία, όλο και περισσότερο αγνοούμε αυτό το μέρος του ασυνειδήτου που είναι ίσως το πιο σημαντικό. Είναι όλο αυτό το κομμάτι που περιέχει τις δυνατότητές μας. Αυτό που μπορούμε να γίνουμε! Μπορούμε να πραγματώσουμε το δυναμικό μας, αλλά μόνο με την προϋπόθεση ότι μπορούμε να το ανιχνεύσουμε το δυναμικό μας, να το αναγνωρίσουμε. Τα γυαλιά του πόνου, πάνω απ’ όλα κάνουν αυτό ακριβώς: μας κρύβουν από τα μάτια μας τη δυνατότητα της υπέρβασης. Τη δυνατότητα της θεραπείας. Γι’αυτό καθώς πηγαίνουμε βαθύτερα μέσα μας, ταυτόχρονα ανεβαίνουμε και υψηλότερα. Μπορούμε να βλέπουμε τον εαυτόν μας από μια θέση παρατηρητή, αποστασιοποιημένα. Και όταν βλέπω τη γενική εικόνα, βλέπω πιο καθαρά. Και καθώς αρχίζω ν’ αναγνωρίζω το πως λειτουργεί η ασυνείδητη πλευρά της ύπαρξής μου, αρχίζω να διευρύνω αυτό τον κύκλο της επίγνωσης, αυτό τον κύκλο, που διευρύνεται όλο και περισσότερο. Ένα κύκλο συνειδητότητας, που όλο και περισσότερο απαντάει στο ερώτημα στο «ποιός είμαι», στο «γιατί λειτουργώ όπως λειτουργώ». Καθώς το διευρύνω, μπορώ ν’ αναγνωρίσω τις αιτίες του πόνου, ταυτόχρονα, αναγνωρίζοντας τη δύναμή μου, τη δυνατότητα που έχω να υπερβώ τον πόνο.
Τα όνειρα πάντα μας ξυπνούσαν και μας προκαλούσαν το ενδιαφέρον σε όλους τους πολιτισμούς που διέγραψαν τον κύκλο τους σ’ αυτό τον πλανήτη. Πάντα τα όνειρα τραβούσαν την προσοχή. Είχαμε πει τις προηγούμενες φορές πως, κάποιες παραδόσεις, αντιμετωπίζουν τα όνειρα σαν μηνύματα από τους θεούς, σαν μηνύματα από κάτι υψηλότερο. Πως, ίσως η παλαιότερη πνευματική παράδοση που έχουμε στον πλανήτη, οι aboriginals της Αυστραλίας, οι αυτόχθονες ιθαγενείς δηλαδή της Αυστραλίας, θεωρούν το ονείρεμα σαν ένα επίπεδο, όπου διαμορφώνονται οι αιτίες για το πως θα εκδηλωθεί η μορφή μέσα στην ύλη.
Έχουμε κάνει μεγάλη πορεία από εκεί, και σ’ αυτή τη σειρά των μαθημάτων, που όπως είπαμε, είμαστε αναγκασμένοι απλά να σταχυολογούμε, απλά να βλέπουμε κάποιους οδοδείκτες μιας πορείας, το πως αντιμετωπίζουμε τα όνειρα, και βλέποντας πως ήτανε στην πραγματικότητα. Ο πρώτος που αναγνώρισε ότι τα όνειρα έρχονται μέσα από τον άνθρωπο και δεν είναι μηνύματα από τους θεούς, ήτανε ο Αριστοτέλης, που τα έβαλε σε μια πραγματιστική βάση, θεωρώντας μάλιστα τον ύπνο και τα όνειρα τόσο σημαντικά, ώστε τους αφιέρωσε δύο από τα βιβλία του το «Περί Ενυπνίων» και το «Περί καθ’ Ύπνον Μαντικής». Σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, δεν φύγαμε ποτέ από αυτή την αντίληψη, απ’ αυτή την αντίληψη ότι τα όνειρα είναι μηνύματα από τους θεούς (υπάρχουν τα καλά και τα κακά όνειρα). Και φθάνουμε στο σήμερα, που γνωρίζουμε ότι τα όνειρα είναι ένα μονοπάτι που, περπατώντας, βλέπουμε διαφορετικές πτυχές του ίδιου μας του εαυτού, κατανοώντας το ρόλο που παίζουνε στην ψυχολογία μας – είδαμε τις ψυχολογικές λειτουργίες των ονείρων.
Για να φτάσουμε στο σήμερα, για να ολοκληρώσουμε αυτό το ταξίδι από τα παλιά δεν μπορούμε παρά να περάσουμε μέσα από τη σκέψη τριών σημαντικών πρωτοπόρων˙ πρωτοπόρων στην εξερεύνηση της ανθρώπινης ψυχής. Τρεις σημαντικοί πρωτοπόροι. (Προβολή Εικόνας με τους Sigmund Freud,Carl Jung και Fitzt-Pearls) Ο καθένας απ’ αυτούς έχει μια ιδιαίτερη θέση ίσως, – είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι – στο πως σκεφτόμαστε σήμερα για τον εαυτόν μας και για το πως λειτουργούν οι άλλοι. Ο καθένας βέβαια απ’ αυτούς θ’ άξιζε, αξίζει μελέτη σε βάθος. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε όμως στα πλαίσια αυτού του προγράμματος, αυτού του σεμιναρίου, αυτής της σειράς μαθημάτων, είναι απλά να δώσουμε μια εικόνα για νά ’χουμε μια καθαρή εικόνα γενικά για το ρόλο τους, και επίσης σε κάποια άλλη περίοδο, ίσως από τον Σεπτέμβριο, ν’ ασχοληθούμε σε βάθος με τον Freud, με τον Jung και με τον Pearls.
Πρώτ’ απ’ όλα ο πατέρας της ψυχανάλυσης, ο Sigmund Freud. Ένας άνθρωπος, ένα λαμπρό πνεύμα, που πήγε κόντρα σε μια εποχή, μια εποχή βικτωριανής ηθικής, προτεσταντικού αυταρχισμού, και μέσα σ’ αυτό το στείρο, απογυμνωμένο από χυμούς περιβάλλον, έφερε μια επανάσταση. Έφερε τους χυμούς της ζωής, τη σεξουαλική λειτουργία, τη σεξουαλική ενέργεια, τη libido, όπως την ονόμασε˙ την έβαλε στο κέντρο της θεώρησης για τον άνθρωπο. Νευρολόγος ο ίδιος, ψυχίατρος, έβλεπε ότι η μελέτη μόνο των συμπτωμάτων της φυσιολογικής πλευράς, της βιολογίας των διαταραχών και των ψυχικών ασθενειών, ότι πάντα άφηνε μια σκοτεινή περιοχή. Τότε, η ιατρική δεν ενδιαφερόταν το τι λέει ο ασθενής. Δεν ενδιαφερόταν καθόλου για το άτομο του ασθενή. Έβλεπαν μια διαταραχή και προσπαθούσαν να την προσεγγίσουν με τα εργαλεία που είχαν για την εποχή.
Ο Sigmund Freud, βάζοντας όμως τη σεξουαλική ενέργεια, τη libido, στο κέντρο της θεώρησής του για τον άνθρωπο, αναγνωρίζοντας το πόσο σημαντική είναι τελικά η παιδική ηλικία για τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται οι ενήλικοι, – κάτι που σήμερα το θεωρούμε δεδομένο και αυτονόητο, αλλά τότε ήτανε ήδη μια μεγάλη επανάσταση – έβλεπε τα όνειρα περισσότερο, πάντα σε συνδυασμό μ’ αυτή του ακριβώς τη θεώρηση. Έβλεπε τα όνειρα ότι ήτανε δηλαδή εκδηλώσεις απωθημένων, καταπιεσμένων επιθυμιών. Επιθυμιών, που έχουνε σχέση όμως πάντα με το sex. Και πάντα όταν λέμε πάντα, πάντα. Αυτό το γεγονός ήτανε, όπως θα δούμε και στη συνέχεια. Ήτανε βέβαια το γεγονός ότι η σεξουαλική ενέργεια διαφωτίζει όλες τις πλευρές του ψυχισμού μας. Ήτανε είπαμε μια μεγάλη ρηξικέλευθη θεώρηση, μια καινούργια πρόταση για το πως λειτουργεί ο άνθρωπος.
Πρώτα αυτός ενδιαφέρθηκε ακριβώς για το τι λέει ο ασθενής. Ενδιαφέρθηκε για την ψυχολογία του ασθενή, γι’ αυτό που υπάρχει μέσα του, και άρχισε να συνδέει αυτό το οποίο. Τη συμπεριφορά με την οποία λειτουργούσε στο τώρα, άρχισε να τη συνδέει με το παρελθόν του, με τα παιδικά του χρόνια και κυρίως με το πως σχετίστηκε με τα γονεϊκά πρότυπα: το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας. Όλ’ αυτά ήτανε για τον Freud ο χάρτης, πάνω στον οποίο έβαλε την ανθρώπινη ψυχή, και τελικά όμως αποδείχτηκε και ο περιορισμός του! Όπως θα δούμε, ακριβώς αυτό το στοιχείο ήτανε το οποίο προκάλεσε τη ρήξη με τον μεγάλο του μαθητή, τον οποίο ήθελε να τον χρίσει σαν διάδοχό του, τον Carl Jung.
Έβλεπε λοιπόν τα όνειρα ότι είναι εκδηλώσεις αυτών των απωθημένων επιθυμιών, έτσι; Αυτές οι επιθυμίες πάντα σχετίζονται, όπως είπαμε, με τη σεξουαλικότητα και... Γιατί είναι ακατανόητα τα όνειρα; Γιατί έλεγε ακριβώς, γιατί αυτές οι επιθυμίες αν βγουν στην επιφάνεια έτσι όπως είναι, θα ταράξουν τον ύπνο του ονειρευόμενου.
Εδώ είναι μια θεώρηση, όπου ο Jung θεωρούσε το όνειρο σαν ένα φύλακα του ύπνου. Ότι αν βλέπαμε, έλεγε, αυτές τις επιθυμίες μέσα σ’ αυτή την οθόνη του νου, μέσα στο όνειρο, έτσι όπως πραγματικά είναι, θα μας αναστάτωνε τόσο πολύ, που θα ξυπνάγαμε, και ότι εκφράζονται μ’ αυτή τη συμβολική μορφή για να έχουν αυτή την λειτουργία που, παράλληλα, έλεγε, είναι και μια εξισορροπιστική λειτουργία.
Θεωρούσε δηλαδή το υποσυνείδητο, το ασυνείδητο μάλλον, γιατί η λέξη υποσυνείδητο δεν ήτανε δικιά του. Εκείνος μιλούσε για ασυνείδητο, προσυνειδητό, συνειδητό και «ΙD», και υπερεγώ. Θεωρούσε ότι αυτό το ασυνείδητο,... μέσα στο ασυνείδητο, που γίνονται και εκφράζονται με τα σύμβολα, εκφράζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε πάντα το μήνυμα του ονείρου είναι πάντα λανθάνον, είναι κρυφό, είναι μεταμφιεσμένο. Δηλαδή ποτέ το όνειρο δεν παρουσιαζόταν έτσι όπως είναι. Η επιθυμία δεν παρουσιαζόταν έτσι όπως είναι μέσα στο όνειρο, αλλά πάντα μεταμφιεσμένη.
Θεωρούσε λοιπόν, ότι αυτό το λανθάνον περιεχόμενο μπορούσε να εξερευνηθεί μόνο με τη βοήθεια του ψυχαναλυτή. Ήτανε σταθερός στη θέση του, ότι ποτέ ονειρευόμενος δεν μπορεί να καταλάβει τ’ όνειρό του. Για κείνον, το κάθε όνειρο ήταν μια αφορμή για τον ψυχαναλυτή να μπει βαθύτερα μέσα στις ασυνείδητες διεργασίες και να διαγνώσει το αρχικό τραύμα, την αρχική διαταραχή.
Πως το έκανε αυτό; Η αγαπημένη του τεχνική ήτανε να σ’ αφήνει ελεύθερα να μιλάς γι’αυτό που είδες στ’ όνειρό σου. Σ’ ένα όνειρο με πουλιά, για παράδειγμα, σου ζητούσε να του αναφέρεις τι σου φέρνει στο μυαλό. Έτσι δούλευε και τα δικά του όνειρα. Αυτή η τεχνική είναι μια ελεύθερη συνειρμική συσχέτιση˙ free association ονομάζεται. Μόνο που είχε και ένα θέμα (προχωράω έτσι... κάπως... πιο γρήγορα) είχε και ένα θέμα με αυτό: ότι διάλεγε μέσα από αυτή την ελεύθερη συσχέτιση οτιδήποτε εκείνος θεωρούσε ότι είχε σχέση με το sex.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Επέλεγε από ένα όνειρο να εστιαστεί σε συγκεκριμένα σύμβολα, σε συγκεκριμένα κομμάτια του ονείρου. Απομόνωνε ένα κομμάτι του ονείρου, και σε ρωτούσε τι σημαίνει. Έβλεπες, ας πούμε, εκείνο τον καιρό σ’ ένα όνειρο πού ΄χε δει κάποιος, όπου είχε μπει μέσα σε μια άμαξα και περπάταγε, ενώ από το παράθυρό του, του φαινόταν όλα σκοτεινά, ενώ ήξερε ότι ήταν μέρα. Ο Freud επέλεξε και του ζήτησε να σκεφτεί τι σημαίνει γι’αυτόν μια άμαξα˙ γενικά να θυμηθεί.
Εκείνος λέει : «άμαξα» – κίνηση, μεταφορά, επιβάτης, εξοχή...
– Και τού έλεγε: Ναι, ναι, τι άλλο; Τι άλλο;
– Εξοχή, δρόμος...
– Τι άλλο θυμάσαι έτσι, καμιά φορά, στην εξοχή;
– Να, θυμάμαι μια φορά που είχαμε πάει σ’ ένα χωριό με την άμαξα, και περάσαμε από ένα ωραίο φούρνο, ο οποίος μύριζε...έβαζε στα ψωμάκια του κάτι ωραία... γλάσσο από πάνω και μυρίζανε πολύ ωραία.....
– Μάλιστα. Τι άλλο σου θυμίζει;
– Α! Και σε κείνο το φούρνο ήταν και μια φουρνάρισσα, η οποία είχε έτσι πλούσιο στήθος...
– Αυτό είναι !
Τέλος! Έφτασε! Μόλις του ανέφερες κάτι τέτοιο,... εκεί. Και έκανε: άμαξα ...τώρα η κίνηση...η οποία σε οδηγεί...σου κάνει τη κίνηση...προς το μητρικό στήθος κλπ., κλπ., κλπ., κλπ.
Δεν θέλω να τον μειώσω τον Freud. Προσοχή! έτσι; Απλώς θέλουμε να δείξουμε όμως τον περιορισμό του αυτό, με τη σεξουαλική ενέργεια, με την οποία ..(από το ακροατήριο).εμμονή... πολύ ωραία λέξη πραγματικά, γιατί ήτανε ένας άνθρωπος κάπως αυταρχικός, κάπως απόλυτος, είχε τις εμμονές του, πράγμα κατανοητό, όταν ήταν ένας πολεμιστής στην πραγματικότητα. Πολεμούσε για μια καινούργια θεωρία και έπρεπε πάντα να κρατάει τη θέση του.
Βλέπουμε λοιπόν πως ο Freud, αυτός, ο οποίος άλλαξε όλο τον τρόπο με τον οποίο βλέπαμε μέχρι τότε τα όνειρα, με το βιβλίο του «Η Ερμηνεία των Ονείρων», (η οποία εκδόθηκε το 1899, κατευθείαν στο πέρασμα δηλαδή του 20ού αιώνα) που έδειχνε καθαρά πως πλέον τα όνειρα δεν τ’ αντιμετώπιζε σαν μηνύματα από τους θεούς. Τα έβαζε ότι προέρχονται από μέσα από το ασυνείδητο του ανθρώπου˙ είναι μια επικοινωνία κατά βάση του ασυνειδήτου με το συνειδητό. Ταυτόχρονα, ο Freud ήταν πολύ σταθερός και πάντα προέβαλλε το γεγονός ότι δεν είχε θρησκευτικό συναίσθημα. Θεωρούσε όλα αυτά, που έχουν να κάνουνε με τη θρησκεία... –είχε γράψει και δοκίμια γι’ όλ’ αυτά – αλλά ο μεγάλος του φόβος, η δικιά του διαχωριστική γραμμή ήτανε να ξεχωρίσει τη ψυχανάλυση απ’ όλο τον, εκείνο τον καιρό, αναπτυσσόμενο πνευματισμό, αποκρυφισμό, μυστικισμό.
Δεν ήθελε ν’αναφέρεται καθόλου σε σχέσεις ... ό,τι είχε να κάνει σε σχέση με μεταφυσική, με τη λέξη ψυχή... Δεν ήθελε καθόλου με τέτοια θέματα. Ήτανε το ακριβώς αντίθετο αυτού, αυτουνού, ενός άλλου ψυχιάτρου, στον οποίο αναγνώρισε και ήθελε να τον χρίσει διάδοχό του.
Αυτός ήταν ο Carl Jung. Είχανε μια σχέση εκτίμησης, αμοιβαίου θαυμασμού, αμοιβαίου σεβασμού, η οποία ξεκίνησε από το 1906 και κράτησε για εφτά χρόνια, μέχρι το 1913, όπου επήλθε και η ρήξη. Η ρήξη έγινε μεταξύ τους, όπως θα δούμε, μια ρήξη, η οποία περιγράφηκε και σηματοδοτήθηκε από όνειρα. Και η ρήξη ήρθε ακριβώς και επηρέασε όλη την σύγχρονη ιστορία της ψυχολογίας και της επιστήμης, ακριβώς επάνω στη διαφορετική τους θεώρηση για τα όνειρα.
Από την αρχή ο Jung είχε ένα σεβασμό υπέρμετρο απέναντι στον Freud, ταυτόχρονα όμως, ο ίδιος είχε από μικρός «περίεργες» αναζητήσεις. Τον ενδιέφερε ιδιαίτερα η μεταφυσική πλευρά. Τον ενδιέφεραν όλα αυτά, τα οποία ξεπερνούσαν αυτά τα οποία φαινόταν λογικά και σε κουτάκια. Τον ενδιέφερε ο αποκρυφισμός. Τον ενδιέφερε η αλχημεία. Μελετούσε παραδόσεις. Μελετούσε τον σαμανισμό. Τον ενδιέφεραν πάρα πολύ τα ψυχικά φαινόμενα. Η ύπνωση. Ήταν ένας από τους πρώτους, οι οποίοι χρησιμοποίησαν ύπνωση για τον χειρισμό διάσχισης. Διάσχισις είναι μια διαταραχή η οποία – ίσως να τη γνωρίζετε σαν διαταραχή της πολλαπλής προσωπικότητας, όπου ένα άτομο μπορεί να εμφανίζει διαφορετικές προσωπικότητες Ο Jung ήταν από τους πρώτους, ο οποίος χρησιμοποίησε την ύπνωση δουλεύοντας πάνω σε τέτοια θέματα. Τον ενδιέφεραν όλα αυτά. Ο Freud δεν ήθελε ν’ ακούσει τίποτε. Το 1909, ο Freud, ο Jung και ένας άλλος μαθητής του Freud, o Ferenczi, ένας άλλος ψυχολόγος, ξεκίνησαν ένα ταξίδι από την Αυστρία, να πάνε στην Αμερική, όπου θα έδιναν μια σειρά διαλέξεων επάνω στη νέα θεωρία της ψυχανάλυσης εκείνο τον καιρό, και με προτροπή του Freud κατά όλη τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, το οποίο κράτησε δύο μήνες, πρόσεχαν τα όνειρά τους και τ’ αφηγούνταν ο ένας στον άλλον. Για να πάνε από την Αυστρία στην Αμερική κάνανε δώδεκα μέρες...με τρένο, με πλοίο....και μ΄ότι άλλο χρειάζεται. Στη διάρκεια του ταξιδιού, ο Jung είχε ένα όνειρο.
Είδε ένα όνειρο, όπως ο ίδιος το περιγράφει αργότερα, που μ’ αυτό ξεκίνησε ακριβώς μια διαδικασία ρήξης, ν’ απομακρύνεται ψυχικά από τον ίδιο τον Freud. Είδε στ’ όνειρό του ότι βρισκότανε στο σπίτι του, μόνο που το σπίτι του δεν ήταν ακριβώς όπως ήταν το σπίτι του. Ήτανε στον πάνω όροφο και έβλεπε ότι ήτανε σε...ότι ο πάνω όροφος ήταν ένα σαλόνι και ένας μεγάλος διάδρομος, ο οποίος ήτανε ευάερος, ευήλιος, είχε ωραίους πίνακες...και πρόσεξε όμως ότι υπήρχε ένας πίνακας... μια σκάλα που κατέβαινε στο κάτω πάτωμα. Ένας πίνακας όμως του φαινότανε από παλαιότερη εποχή. Κατεβαίνοντας τη σκάλα για να πάει κάτω, έβλεπε στη συνέχεια και άλλους πίνακες, που έβλεπε ότι όλο και περισσότερο έδειχναν όλο και πιο παλιά – είχανε θέματα όλο και πιο παλιά. Όταν έφτασε στο κάτω πάτωμα, έφτασε πάλι σ’ ένα ευρύχωρο χώρο, μόνο που θύμιζε τώρα σπίτι του 17ου αιώνα. Είχε από κάτω σανίδες στο πάτωμα, είχε κάτι σιδεριές στο τζάκι βαριές, και ήταν ακριβώς σαν τα σπίτια που ήξερε εκείνος στην Ελβετία και στην Αυστρία, που ήταν από τον ...παλαιότερης κατασκευής. Επίσης αυτό το πάτωμα ήτανε ....το ισόγειο δηλαδή, ήτανε πιο σκοτεινό και ήτανε πιο σκονισμένο. Προχωρώντας παραπέρα, βρίσκει... έτσι, μια σκάλα στην άκρη του δωματίου, και κατεβαίνει, και φτάνει σ’ ένα θολωτό δωμάτιο, σαν νά χει σκαλιστεί σε βράχο, πιο στενό, σαν να κατέβαινε σε μια κατακόμβη. Εκεί βρήκε ένα δαυλό και προσέχει προς τα κάτω και βλέπει ότι έχει μια καταπακτή. Ανοίγει την καταπακτή και κατεβαίνει ακόμα πιο κάτω. Είχε πέτρινα σκαλοπάτια,
Το διηγήθηκε στον Freud. Ο Freud θεώρησε ότι αυτό το όνειρο δείχνει την επιθυμία του Jung να δει δύο ανθρώπους σκοτωμένους. Προσέξτε. Ο Freud πάντα έψαχνε για επιθυμία. Και επειδή ο Jung δεν ήθελε να κοντραριστεί με τον Freud, αλλά και δεν ήθελε ν’αντικρούσει κατηγορία από τον ίδιο τον Freud, ότι πιθανόν ένα από τα κρανία να ήταν ο ίδιος ο Freud, ότι ήθελε δηλαδή να δει τον Freud νεκρό. Ο Freud, πάνω στη θεώρησή του, τού λεγε ότι σίγουρα αυτά τα κρανία... θεώρησε ότι ήταν κάποια συγγενικά του πρόσωπα, κάποια πρόσωπα που είναι πολύ κοντά του, και έχει κάποια απωθημένα πάνω σ’ αυτά. Για ν’αποφύγει λοιπόν αυτό το κοντινό πρόσωπο, τον Freud, ο Jung τελικά του είπε ότι, ναι, παλαιότερα θυμήθηκε ότι με τη γυναίκα του και με τη μητέρα του είχε... έτσι απωθημένα, από...συγκρούσεις ...έτσι... παλιές. Ο Freud αμέσως το βρήκε, -«αυτό είναι»- κατευθείαν.
Απωθημένα απέναντι στη μητέρα σου, απωθημένα απέναντι στη γυναίκα σου και θέλεις να τις δεις νεκρές. Και επιβεβαιώνει τη θεωρία του, γιατί λέει αν έβλεπες τον εαυτόν σου, όντως να τις σκοτώνει, να τις δολοφονεί, θα ταραζόσουνα τόσο πολύ, που θα ξυπνούσες και θα σου προκαλούσε περισσότερη διαταραχή. Άρα, σαφέστατα, αυτό δείχνει μια αντιστροφή του οιδιπόδειου... με τη γυναίκα του τα θέματά του...
Η αυταρέσκεια και ο τρόπος που ο Freud το θεώρησε αυτό το όνειρο, ενόχλησε τον Jung. Βρήκε αυτή την προσέγγιση, αυτή την ερμηνεία πολύ στείρα, ρηχή. Δεν μίλησε όμως, αλλά εμβάθυνε πάνω σ’αυτό το όνειρο. Για ’κείνον, είχε μια αίσθηση μέσα στο όνειρο, σαν μια κατάβαση μέσα στο χρόνο – ένα στοιχείο που ο Freud αγνόησε. Το γεγονός ότι πήγαινε χρονολογικά από ψηλά και όλο και πιο παλιά πήγαινε κάτω κάτω μέχρι τα υπόγεια, και ότι ανακάλυψε – σήκωσε μια καταπακτή – για να βρει όλους αυτούς... Αυτά ήτανε στοιχεία, που ήταν η αρχή, έτσι όπως περιγράφει, που άρχισε να συνειδητοποιεί μια ιδέα, ότι κάτω από το ισόγειο, κάτω από αυτό που φαίνεται, υπάρχει και ένα βαθύτερο στρώμα, πάντα καλυμμένο. Κάτω από το ασυνείδητο, υπάρχει ένα βαθύτερο επίπεδο. Ήταν η πρώτη του σύλληψη για την έννοια του συλλογικού ασυνειδήτου. Το όνειρο αυτό, το ερμήνευσε εκείνος σαν μια κατάβαση στην ίδια την ψυχή. Το συσχέτισε επίσης... κάτι που ο Freud, παρεπιπτόντως, αρνιόταν πεισματικά να κάνει, δηλαδή έβλεπε τα όνειρα σαν αυτόνομα, τα οποία συνδέονται πάντα, όπως είπαμε με επιθυμίες και σεξουαλικότητα και έχουνε πάρα πολύ λίγη σχέση να κάνουνε με την προσωπική ζωή και την καθημερινότητα του ονειρευομένου.
Ο Jung ήταν αυτός, που άρχισε ν’ αντιλαμβάνεται ότι ένα μέρος των ονείρων και ο συμβολισμός των ονείρων περιέχουν πλευρές οι οποίες είναι βαθύτερες, αλλά δεν μπορούν να γίνουν κατανοητές, παρά μόνο μέσα από την προσωπική οπτική του ονειρευομένου. Σχετίζεται άμεσα με το πως νοιώθει ο ονειρευόμενος, το άτομο, μέσα στην καθημερινή του ζωή. Πως νοιώθει στον γάμο του, πως νοιώθει για τον εαυτόν του, πως νοιώθει για τα παιδιά του, πως νοιώθει για το άλλο φύλο. Το Freud δεν τον ενδιέφερε αυτό. Ο Jung, ταυτόχρονα ανοίγοντας όλο και βαθύτερα το επίπεδο του ασυνειδήτου, βάζοντας την έννοια του συλλογικού ασυνειδήτου, μίλησε ...το συλλογικό ασυνείδητο... μίλησε γι’ αυτό που είμαι σίγουρος ότι θα έχετε ακούσει όλοι˙ τα αρχέτυπα, το πως εκφράζεται δηλαδή το συλλογικό ασυνείδητο, μέσα από αυτές τις ψυχικές μορφές, αν θέλετε... Δεν θα μπω βαθύτερα σ’αυτό, γιατί σε επόμενο μάθημα, όταν θ’ αρχίσουμε να μπαίνουμε στον ονειρικό συμβολισμό, το να περάσουμε και να εμβαθύνουμε στ’ αρχέτυπα, στ’ αρχετυπικά σύμβολα, είναι πάρα πολύ σημαντικό. Η θηλυκή ενέργεια η Anima, η αρσενική ο Animus, η Σκιά (αυτά τα οποία εξορίζουμε από τον εαυτόν μας), η Persona (η επίπλαστη εικόνα μας, αυτό που δείχνουμε προς τα έξω), ο Σοφός, ο Ήρωας. Όλ’ αυτά είναι βασικά αρχέτυπα. Κι όπως θα δούμε αργότερα, στον ονειρικό συμβολισμό, ποτέ δεν θα τα δούμε σαν μορφές, αλλά τα βλέπουμε σαν διεργασίες. Δηλαδή βλέπουμε τη θηλυκή ενέργεια να λειτουργεί και να υπάρχει σαν υπόβαθρο πίσω από σειρά ονείρων.
Και είναι πολύ σημαντικό ν’ αναγνωρίσουμε, γιατί μπορεί τ’ αρχέτυπα, οι αρχετυπικές ενέργειες, η αρσενική ενέργεια, η θηλυκή ενέργεια ή η Σκιά, μπορεί να βρίσκονται σε κατάσταση ισορροπίας, εναρμόνισης. Μπορεί να βρίσκονται σε κατάσταση θετικής έκφρασης, δηλαδή ένα άτομο, ένα άντρας, για παράδειγμα, που εκφράζει την αρσενική του ενέργεια– αλλά μπορεί να βρίσκονται και σε κατάσταση αγκυλώσεως, αρνητική, μπλοκαρίσματος. Δηλαδή δείχνει το πως ΔΕΝ λειτουργεί αυτό. Επίσης, η αρνητική όψη των αρχετυπικών διεργασιών είναι πολύ συχνή. Δεν είναι πάντα ισορροπημένη. Όταν για παράδειγμα το αρχέτυπο του Ήρωα, η αρχετυπική διεργασία του ήρωα λειτουργεί θετικά, είμαστε πιο αποφασιστικοί στη ζωή μας. Είμαστε έτοιμοι να πάρουμε αποφάσεις ν’ ακολουθήσουμε τη μια πορεία ή την άλλη. Όταν βρίσκεται σε αντιστροφή, είναι αντιστραμμένη δηλαδή η αρχετυπική διεργασία, είμαστε αναποφάσιστοι, περιτριγυρίζουμε συνεχώς από το ίδιο...γύρω απ’ το ίδιο σημείο και δεν μπορούμε ν’ ακολουθήσουμε μια πορεία. Και το καθένα βέβαια πάλι, χρειάζεται να ερμηνευτεί μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της συμπεριφοράς του ανθρώπου, όπως για παράδειγμα, το να είναι θετικό...θετική αυτή η αρχετυπική ενέργεια, να λειτουργεί αυτή τη στιγμή στη ζωή σου. Η αρχετυπική... το αρχετυπικό...ενέργεια του Ήρωα, για παράδειγμα, μπορεί να σ’ έχει κάνει παράτολμο, μπορεί να ρισκάρεις και μπορεί να σε κάνει, μπορεί να δεις ένα άτομο, το οποίο έχει για παράδειγμα ένα πρόβλημα με τα τυχερά παιχνίδια, με το τζόγο που λέμε. Η εθιστική πλευρά αυτή μπορεί πάρα πολύ να έχει με μια ενεργοποίηση αυτού του αρχέτυπου, αλλά σε ανισόρροπη θέση. Είναι πολύ σημαντικό, γιατί, πολλές φορές μέσα από ένα αρχέτυπο, μπορούμε να προσεγγίσουμε και να καταλάβουμε ολόκληρη σειρά ονείρων στο που αναφέρονται και τι δείχνουν.
Μια μεγάλη διαφορά του επίσης από το Freud, στο θέμα της ανάλυσης των ονείρων, ήταν ότι προτιμούσε να δουλεύει με σειρές ονείρων –τρία όνειρα, πέντε όνειρα˙ τα συνεχόμενα τον ενδιέφεραν πάρα πολύ, επαναλαμβανόμενα όνειρα πάρα πολύ. Τα έβλεπε. Ταυτόχρονα ο τρόπος, με τον οποίο πλησίαζε το κάθε σύμβολο, δεν επέτρεπε στον νου να περιπλανηθεί στις παιδικές εμπειρίες, σ’ ο,τιδήποτε άλλο του ερχότανε στο νου. Επανέφερε, σου ζητούσε να σκεφτείς τι σημαίνει για σένα, αλλά πάντα, βάζοντας στο κέντρο αυτό το σύμβολο. Ενώ δηλαδή (κίνηση προς τον πίνακα...δεν πειράζει δεν το γράφουμε...) ενώ δηλαδή ο Freud ακολουθούσε μια σειρά: έβαζε «άμαξα» τι σου θυμίζει αυτό; κίνηση τι σου θυμίζει αυτό; άλλο τι σου θυμίζει αυτό; άλλο...
Ενώ ο Jung τό΄βαζε τελείως διαφορετικά. Έβαζε «άμαξα» τι σου θυμίζει αυτό; κίνηση....μάλιστα –πάλι πίσω˙ τι άλλο σου θυμίζει; άλογα...πολύ ωραία... «άλογα»˙ τί άλλο σου θυμίζει – πάλι πίσω στο κέντρο – τι άλλο σου θυμίζει;γκέμια για τα άλογα... μάλιστα...τι άλλο σου θυμίζει; έλεγχο, κρατάω αυτά τα γκέμια και πάω αυτή την άμαξα όπου θέλω... Τελείως διαφορετικός τρόπος, που το πλησίαζε.
Έγραψε για τα όνειρα και έχει μιλήσει για τα όνειρα. Τα έβλεπε σαν ανεκτίμητο εργαλείο ανίχνευσης του πεπρωμένου. Που μπορούν δηλαδή να μας αποκαλύψουν την ψυχική μας διαδρομή˙ το που πηγαίνουμε. Θεωρούσε επίσης σαν εργαλείο ανακάλυψης του Εαυτού (το Εαυτού με μεγάλο το «Ε», με κεφαλαίο) όπου το θεωρούσε ότι ήταν Αυτός ο Αληθινός μας Εαυτός, και το μικρό «εγώ» είναι αυτό, που είπαμε, που παράγει ψευδαίσθηση και έχει απόσταση από τον Εαυτό. Η ολοκλήρωση του ανθρώπου στην αναλυτική, στην ατομική ψυχολογία του Carl Jung ονομάζεται εξατομίκευση. Δηλαδή εκφράζω το συλλογικό ασυνείδητο, με τον δικό μου ατομικό τρόπο. Εξατομίκευση, είναι ακριβώς αυτή η πραγμάτωση του Αληθινού Εαυτού. Μέσα από το «εγώ» να εκφράζεται η αλήθεια μου!
Αυτή του η σύλληψη, που ξεκίνησε για το συλλογικό ασυνείδητο, ξεκίνησε το 1909. Το 1913, έγραψε και εκδόθηκε πρώτη φορά....το ’12, το ’12, με συγχωρείτε...Το ’13 επήλθε η ρήξη, η οποία συντελέστηκε τελικά το ’14, τον Απρίλιο του ’14!
Έγραψε τη «Θεωρία του Ασυνειδήτου», όπου εισήγαγε την ιδέα του Συλλογικού Ασυνειδήτου. Ταυτόχρονα, την επόμενη χρονιά, παραιτείται από τη θέση του προέδρου της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, που τον είχε βάλει ο Freud. Η όλη τους διαφωνία, (και μέσα από την αλληλογραφία που έχουμε μια πολύ καθαρή εικόνα όλης αυτής της περιόδου, μέσα από την αλληλογραφία των δύο ανδρών) εστιαζόταν σ’ αυτό ακριβώς το θέμα: ότι ο Freud, κατά την άποψη του Jung, περιόριζε τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου μόνο στη σεξουαλικότητα. Θεωρούσε ο Jung ότι η σεξουαλικότητα είναι πράγματι πολύ σημαντική. Αλλά ανίχνευε, όχι μόνο μέσα στα όνειρα, αλλά μέσα στην ψυχολογία του ανθρώπου θέματα, τα οποία δεν μπορούσαν να συσχετισθούν με τη σεξουαλικότητα, παρά μόνο εάν προσπαθείς να βάλεις την πραγματικότητα πάνω στον χάρτη σου.
Ενδιαφερόταν εκείνος για την μελέτη της ανθρώπινης ψυχής, γι’ αυτό και ενδιαφέρθηκε πάρα πολύ γι’ αυτό που είπαμε, τον αποκρυφισμό, τη μεταφυσική, τις βαθύτερες αυτές έννοιες. Το 1914 ήτανε που ήρθε και η τελική –δεν ξαναμιλήσανε οι δύο άντρες για κείνη την περίοδο, για πολλά χρόνια– και ο...
Λίγο πριν απ’ αυτό, ο Jung είχε δει ένα όνειρο ότι ήταν στα σύνορα Ελβετίας – Αυστρίας (Ελβετία ήταν το μέρος όπου έμενε ο Jung, Αυστρία ο Freud). Είδε ένα όνειρο ότι βρισκόταν στα σύνορα Ελβετίας – Αυστρίας και υπήρχε ένας ηλικιωμένος τελωνειακός σκυθρωπός, ο οποίος φαινότανε σαν να μην τον έβλεπε κανένας. Και κάποιος μέσα στ όνειρό του, κάποιοι μέσα στ όνειρό του είπανε στον Jung: «είναι αυτός που δεν έχει πεθάνει κανονικά». Δεν γνωρίζει ακόμη ότι δεν έχει πεθάνει κανονικά. Την ίδια βραδιά περιγράφει μια άλλη ονειρική σκηνή..... (διευκρίνηση στο ακροατήριο: για τον άνδρα τον ηλικιωμένο˙ ότι δεν έχει πεθάνει κανονικά˙ έχει πεθάνει αλλά δεν το γνωρίζει). Στην ίδια βραδιά βλέπει ένα όνειρο μ’ έναν ιππότη του 12ου αιώνα, με την πανοπλία, που αυτή τη φορά όμως, μόνο εκείνος τον έβλεπε, και τα συνέδεσε ότι μ’ αυτό τον τρόπο (συνέδεσε τον ηλικιωμένο φυσικά με τον Freud) ότι έτσι βλέπει ...και που αποδέχτηκε την αλήθεια του, ότι βλέπει τον Freud σαν μέσα του να έχει πεθάνει και τον εαυτόν του σαν να φοράει μια πανοπλία και νά ναι έτοιμος για μάχη.
Τον Απρίλιο του ’14 βλέπει ένα όνειρο ότι ήρθε ψύχος, ενώ ήταν καλοκαίρι, ήρθε ψύχος. Κατέβηκε παγωνιά από την Αρκτική και πάγωσαν τα πάντα. Ο πάγος κάλυψε όλα τα φυτά και πάγωσαν Και το είδε αυτό το όνειρο και τον επόμενο μήνα. Και το ξαναείδε και τον μεθεπόμενο μήνα. Μόνο που την τρίτη φορά είχε μια εκπληκτική αλλαγή. Μια αλλαγή, μια λεπτομέρεια που τον έκανε να το ονομάσει όνειρο αναγέννησης. Ενώ έβλεπε τον πάγο, είδε ένα δέντρο, το οποίο είχε ορθωθεί μέσα από τον πάγο, χωρίς καρπούς, αλλά είχε φύλλα. Τα φύλλα τα είχε μετατρέψει ο πάγος σε σταφύλια με θεραπευτικούς χυμούς. Κι εκείνος πηγαίνει και κόβει τα σταφύλια, και τα δίνει σ’ ένα πλήθος κόσμου, που τον περίμενε. Ήταν ένα όνειρο, που τον έβγαλε από μια διεργασία κατάθλιψης, που ’χε πέσει, ακριβώς για την όλη ιστορία με τον Freud. Δέχτηκε μια έννοια αποστολής για τον ίδιο του τον εαυτό, να μοιράσει αυτά τα σταφύλια, που βγήκαν μέσα από τον πάγο.
Και να περάσουμε και σ’ έναν μεγάλο επίσης, τον Fritz Pearls, ο οποίος είναι ο ιδρυτής της θεραπείας gestalt. Gestalt σημαίνει σύνολο, έτσι; Στόχο έχει την ενοποίηση, την ολοκλήρωση του ατόμου. Ο Pearls έβλεπε τα όνειρα ότι εκφράζουν πλευρές του εαυτού μας, τις οποίες δεν έχουμε αποδεχτεί. Ήτανε μια ιδέα που, συμφωνούσε κι ο Jung σ’ αυτό. Ότι εκφράζουν δηλαδή πολλές πλευρές τα όνειρα. Έλεγε ότι τα σύμβολα γενικά αντιπροσωπεύουν κομμάτια του ψυχισμού μας, που επιζητούν την ολοκλήρωση, τη σύνθεση. Η τεχνική του ήταν...ζητούσε πάντα την αφήγηση του ονείρου σε Ενεστώτα χρόνο, σαν να το αναβιώνεις, και πράγματι αυτό σε πολλές εφαρμογές ανάλυσης, όπως θα δούμε – dreamwork– έχει τεράστια σημασία το να διηγούμαι τ’ όνειρό μου σ’ ενεστώτα χρόνο και να μπορώ να ξαναμπαίνω μέσα του. Πίστευε ταυτόχρονα, θεώρησε ταυτόχρονα, ότι ζητούσε περισσότερο αυτή την προσωπική ερμηνεία του συνόλου. Δεν κοίταγε όπως ο... οικουμενικές διαστάσεις... όπως ο Jung. Αναζητούσε καθαρά προσωπικές έννοιες. Αυτό βέβαια, παραδόξως, το είχε πάρει απ’ τον Jung, γιατί ο Jung θεωρούσε ότι το όνειρο ξεκλειδώνεται μόνο μέσα από την προσωπική κατανόηση του ονειρευομένου. Όταν φτάνουμε σ’ αυτό το «αχά!», αυτό είναι! Όταν ένα σύμβολο το οποίο είναι ευρύ, γενικό, αρχετυπικό για όλους, όταν καταλαβαίνω τη σημασία πού χει για μένα. Αυτό ακριβώς ήτανε που έβαλε και ο Pearls στο τραπέζι. Αγνοούσε τελείως τις οικουμενικές διαστάσεις ενός συμβόλου, και θεωρούσε, τη μόνη δυνατή κατανόηση που μπορεί να υπάρξει για το όνειρο δεν μπορεί να την έχει ούτε ο θεραπευτής, ούτε ο ψυχαναλυτής, ούτε κανένας άλλος, παρά μόνο το άτομο που είδε το όνειρο. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούσε ήταν η ταύτιση με τα σύμβολα – βλέπεις ένα όνειρο και ταυτίζεσαι με το ίδιο το σύμβολο ή ν’ αναβιώνεις το όνειρο και σε πολλά επίπεδα, είτε σ’ εγρήγορση, είτε ακόμα και σε μια χαλάρωση˙ ν’ αναβιώνεις το όνειρο από την οπτική γωνία ενός συμβόλου. Επίσης ο διάλογος με τα σύμβολα, μια ψυχοθεραπευτική τεχνική της άδειας καρέκλας όπου, όσο παράδοξο και να φαίνεται, μια άδεια καρέκλα μπορεί πράγματι να σου αποκαλύψει πολλά πράγματα για τον εαυτόν σου, αρκεί να μπορείς να κάνεις αυτό το μεγάλο βήμα: να βγεις λίγο από τον εαυτόν σου, να δεις τα πράγματα λίγο έξω από τον εαυτόν σου!
Έτσι κι αλλιώς, αυτό δεν είναι το μεγαλύτερο βήμα που μπορούμε να κάνουμε; Να βγούμε από το «εγώ» και να μπούμε στο «εμείς»; Προϋποθέτει ότι βγαίνουμε και κάνουμε και ένα βήμα παραπέρα. Είναι δύο τελείως διαφορετικοί κόσμοι. Έτσι λοιπόν, είναι μια σειρά ονείρων, που καθόρισαν την ιστορία της επιστήμης. Κι υπάρχουν κι άλλα όνειρα, (αργότερα θά χουμε τις ευκαιρίες να τα διηγηθούμε) πού χουν καθορίσει την πορεία της ανθρωπότητας. Όνειρα που ξεκίνησαν πολέμους, που έδωσαν νικητές σε μάχες. Όσο μπορούμε όμως σ’αυτή τη σειρά, θέλω να μπούμε στα ουσιαστικά, να μπούμε μέσα στον ονειρικό κόσμο, στον ονειρικό συμβολισμό, και ν’ αρχίσουμε να φτιάχνουμε το δικό μας χάρτη, να κατανοούμε λίγο περισσότερο τον εαυτόν μας. Την επόμενη φορά, θα μιλήσουμε για κάτι το οποίο θεωρώ την πιο ουσιαστική διάσταση του ονειρέματος˙ τη θεραπευτική του διάσταση. Θα μιλήσουμε για την ονειρική θεραπεία. Πως η εγκοίμηση ήτανε στο κέντρο, στην καρδιά της ίασης, έτσι όπως την αντιλαμβάνεται η αρχαία ελληνική σκέψη. Πως σήμερα γνωρίζουμε, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα όνειρα σαν ένα διαγνωστικό εργαλείο. Ποια σύμβολα μπορούμε να κοιτάμε, ώστε ν’ αρχίσουμε ν’ ανιχνεύουμε διαταραχές στο σώμα, αλλά και ψυχολογικές διαταραχές, και κυρίως πως ν’ αρχίσουμε συνειδητά, ν’ αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε αυτά τα ίδια τα σύμβολα για ν’ αντιστρέψουμε τις ψυχικές ενέργειες προς τη θεραπεία. Την επόμενη Τρίτη θα συνεχίσουμε αυτό το ταξίδι.
Σας ευχαριστώ πολύ.



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου